Son yazımızda Ayurveda tıbbını genel hatlarıyla incelemiştik. Bu hafta ise biraz da detaylı bakıp, Ayurveda’da çok önemli bir konu olan hastalık oluşumunu inceleyeceğiz.

Ayurveda bilimi, modern tıbbın aksine, hastalıklara bakarken buzdağının görünen kısmı yerine, görünmeyen kısmına odaklanır. Genelleyici bir bakış açısı yerine, her hastalığa bireysel yaklaşır. Aynı zamanda bireyselliğin ötesinde, insanın evrenle ilişkisini de inceler. Bu bilime göre hastalıklar oluşmadan önce çeşitli sinyallerle ben geliyorum der. İlk aşama birikme aşamasıdır. Doshalarımızda dengesizlik oluşumuyla kendini belli eder. İkinci aşama alevlenmeden oluşur. Üçüncü aşama bir ayrışma hareketinden bahseder. Doshalarımızın akarak ayrılması ve yayılması anlamındadır. Bir sonraki aşama olan bölgeselleşme doshaların, vücutta zayıf olan bir yere akıp yerleşme durumudur. Beşinci aşama olan kendini gösterme, aslında Batı tıbbının hastalık olduğunu kabul ettiği ilk aşamadır. Kendini ağrılar, enfeksiyonlar vs ile gösterir. En son aşama olan 6. aşamaya da yıkım sürecidir. İleri derece ve komplikasyonlu evreyi kapsar.

Ayurvedaya göre sağlık düzen, hastalık düzensizliktir. Vüdumuzda düzen ve düzensizlik etkileşim içindedir. İçindeki düzensizliği önceden farkeden bir insan, onu düzeltmek için ise koyulmalıdır. Bedenin içi ve dişi arasındaki dengesizliğe bakarak hastalıkların oluşma sürecinde olduğunu görebiliriz.

 Ayurveda tıbbına göre hastalık başlangıcı, sağlıklı halimizin göstergesi olan sindirim ateşinin dengesi (agni), doshalarin dengesi (vata, pita, kapha), ve atık maddelerin (idrar, dışkı, ter) normal düzeyde ve uyum içinde olması durumunun bozulmasıyla başlar. Bu anlayışa göre, sağlığın bozulduğunu sinyalleyen unsurlar ve işlevler vücudumuzun direnci ve bağışıklığıyla ilgilidir. Dolayısıyla sağlığı iyi olan insanlar bulaşıcı hastalıkların da etkilemeyeceğini düşünürler.

 Son yazımızda da belirtiğimiz gibi bu bilimde beden zihini, zihin de bedeni etkiler. Bu sebeple fiziksel, ve psikolojik acıyı beden ve zihin dengesinin bozulmasına bağlarlar. Ayurveda’ya göre üç tip hastalık vardır: psikolojik, ruhsal ve fiziksel. Aynı zamanda hastalıkların kendini gösterdiği yerlere göre de sınıflandırılırlar. Bu bilime göre herşeyin içinde bulunan 3 yapının (doshalar) özelliklerini incelemiştik. Hastalığın yapısını da bu doshalar belirler. Örneğin, Kapha yapısında olan insanların üst ve alt solunum problemlerine meyilleri vardir. Pita yapısındakilerin safra kesesi, mide ve karaciğerde problemleri oluşabilir. Vata yapısındakilerin ise gaz ve sırt ağrıları ve siyatikten şikayetçi olabilirler. Hastalıklara neden olan bu dengesizlik bilincimizde negatif bir farkındalık olarak zihinde öfke, korku veya baglılık gibi duygularla tezahür edebilir. İnsanin genel dengesini sağlamasında, hastalıklara az yakalanmasında ve uzun ömurlü ve sağlıklı olmasında beslenmenin etkisi çok büyüktür.

Bir Ayurvedik hekim, hastasının  vücudunu ilk aşamada muayene etmez. Daha çok hastasını anlamaya yönelik sorular sorarak hastalarıyla sıcak bir ilişki kurmaya çalışırlar. Beslenme, meslek, çalışma koşulları, spor yapmaya ayırdıkları vakit, sosyal ilişkileri ve zihinsel sağlıkları ilk irdelenen  konulardan biri olur. Bunu takiben ayrıntılı, mekanik olmayan bedensel muayenelerini ederler.

Bu hafta Ayurveda’nın hastalıklara bakış açısını anlattık. Gelecek hafta ise Ayurveda’nın en önemli konusu olan Ayurveda tıbbında beslenmeyi inceleyecegiz.

Kaynakça:

Saraç Ender Dr.M., Ayurveda: Sağlıklı ve Uzun Yaşamın Sırları,

Lad Vasant Dr., Ayurveda

Doğu medeniyetlerinden günümüze kadar ulaşan Ayurveda’nın kelime anlamı “Yaşam Bilgisi” olarak çevrilir. Binlerce yıllık bir öğreti olmakla beraber sadece Asya tıbbını değil, Eski Mısır ve Yunan Tıbbını da etkilemiş, temelini oluşturan Hindistan kökenli holistik bir tıp sistemidir.

500 yıllık tarihi ile Ayurveda tıbbı, insanı kendi içinde bir mikro kozmoz olarak görür.  Zihin sağlığına büyük önem verir.  Zihin ve beden bir bütündür.  Zihin bedeni, beden zihini etkiler. Bireysel ruhla evrensel ruh, bireysel bilinçle evrensel bilinç, enerji ve madde arasındaki bağlantıya odaklanarak sağlığa bütüncül açıdan bakar. Hastanın özelliklerine göre bir yöntem geliştirir ve zaman içinde etki gösteren, daha derin bir tedavi sağlayan, semptomları değil, hastalık sebeplerini yok etmeye odaklı bir bilimdir. Batı tıbbının genelleştirici bakış açısının aksine, Ayurveda normalliği bireysel olarak değerlendirir.

Temel olarak normal bir insan *Doshaları (aşağıda inceleyeceğiz) dengede olan,  iştahı yerinde, sindirim sistemi düzenli çalışan ve zihni berrak ve sağlıklı biridir.

 Bu bilime göre mutlu, hayata tutunan, manevi yönü güçlü insanlar daha az hasta olurlar. Bir bütünün parçası olduğunu daha iyi hisseden insanlar, hasta olsalar bile, bu durumu doğal karşıladıkları için daha çabuk atlatırlar. Öte yandan kendini tek ve farklı gören insanlar, daha çok hasta olur. Çünkü bunu şanssızlık olarak görerek travmalaştırıyorlar.

Biraz bu bilimde kullanılan terminolojiye göz atalım.

Evrendeki herşey beş temel elementten oluşur: akaşa (eter/boşluk/uzay), vayu (hava), agni (ateş), apa (su), piriviti (toprak)

 Her insan 3 yaşam enerjisinden oluşur. Bu yaşam enerjilerine “dosha” denir.  Her dosha yukarıda bahsettiğimiz elementlerin özelliklerini taşır.  Bu doşalar vata (eter ve hava), pita (ateş ve su), kapha (su ve toprak) olarak ayrılır.

Evreni oluşturan herşeyde doshaların özellikleri vardır ve doğal dürtülerden, besin tercihlerimize, korku, öfke, hırs, merhamet ve sevgi  gibi psikolojik, insanı duygularımıza kadar herşey doshalarımızın dengesi veya dengesizliğiyle alakalıdır.

Ayurvedaya göre kişinin kendine ve başkalarına şifa vermesi için bu 3 doshayı anlaması gerekmektedir. Size de internette “ayurveda test” diye aratarak kendi kişisel yapınızı cevaplayacağınız kısa sorularla belirlemenizi tavsiye ederiz.

Bu testte önemli olan sadece tek bir yapımız olduğu fikrine kapılmamaktır. Yapacağımız tanımlarda da, bahsedilen unsurların sadece genellenmiş halleri olduğunu anlamak, her insanda sadece tek bir yapı olmadığını, üç doshanın farklı unsurlarına da eğilim gösterebileceğimizi ve bu 3 dosha arasında kesin sonuçlara varmamamız gerektiğini bilmektir. Yani her insan 3 doshanın birleşimidir. Yalnız, çoğunluk gösteren unsurlarımız, yüzde yüz olmasa da beden tipimiz hakkında sizlere bir fikir verir. Bir insanın bir tane doshası da, iki tane doshası da belirgin olabilir.

Vata Yapısı:  Fiziksel olarak vatalar düz göğüslü, kas ve damarları belirgin, esmer ve kuru ciltlilerdir. Ya çok uzun, ya da çok kısa ve ince yapılı olurlar. Kavisli burunlu, kıvırcık saçlıdırlar. Fizyolojik olarak  iştah ve sindirim sistemleri değişken olup, tatlı, ekşi ve tuzlu besinleri severler. Diğer yapılara göre daha az uyurlar, elleri ayakları genelde soğuktur. Yaratıcı ve hareketlilerdir. Hızlı yürür, hızlı konuşurlar. Psikolojik olarak ise hafızaları problemli bir alandır. Zihinsel anlayışları güçlü olsa bile, çabuk unutmaya meğillidirler. İradeleri azdır ve istikrarsızlığa eğimlidirler. Asabiyet, korku ve kaygı yaşarlar. Para biriktirmekte zorluk yaşarlar.

Pita Yapısı: Orta boylu, ince ve narin yapıları vardır. Bir çok benleri ve lekeleri vardır. Bakırımsı, kırmızımsı ya da soluk tenlidirler. Yumuşak ciltli, ince ve ipeksi saçlara sahiptirler. Fizyolojik olarak daha güçlü bir metabolizmaya sahiptirler. İştahlıdırlar; çünkü sindirimleri iyi çalışır. Tatlı, acı ve mayhoş tatlardan ve soğuk içeceklerden hoşlanırlar. Ortalama bir uykuya sahiptirler, terlemeye meğilli olabilirler ve elleri ayakları genelde sıcak olur. Pita insanı sıcağa ve ağır işe pek dayanamaz. Psikolojik olarak idrak kabiliyetleri güçlüdür. Güzel konuşurlar. Nefret, öfke ve kıskançlık gibi duygulara eğilimleri vardır. Lider ruhlu, lüks düşkünü insanlardır.

Kapha Yapısı: Kapha yapısındaki insanların vücutları gelişmiştir. Ağır bir bedene sahip olabilirler. Geniş göğüslü ve daha az belirgin kas ve kemikleri vardır. Ciltleri yumuşak, parlak ve yağlıdır. Fiziksel olarak iştahları düzenlidir. Yavaş hareket etmeyi severler. Keskin acı, tatlı ve mayhoş besinleri severler. Deliksiz ve uzun uykuları vardır. Genelde sağlıklı, mutlu ve sakin yapılıdırlar. Psikolojik olarak sevgi dolu, hoşgörülü ve bağışlayıcı niteliktedirler. Ancak hırslı, sahiplenici olabilirler. Kavrayışları yavaştır, ama keskindir. Bir bilgiyi kolay kolay unutmazlar. Para kazanmakta ve tutmakta iyidirler.

Kısaca ve genelleyici bir bakış açısıyla Ayurveda bilimini ve bu bilimin ana unsurlarını inceledik. Gelecek hafta doshalar ve Ayurvedanın diğer öğretilerine biraz daha ayrıntılı bir şekilde değineceğiz.

Kaynakça:

Saraç Ender Dr.M.,  Ayurveda: Sağlıklı ve Uzun Yaşamın Sırları,

Lad Vasant Dr.,  Ayurveda